Nhóm Công tác về Vấn đề Bắt giữ Tùy tiện của Liên Hiệp Quốc (UNWGAD) vừa đưa ra kết luận về trường hợp nhà báo Phạm Chí Dũng, khẳng định việc chính quyền Việt Nam giam giữ ông là trái pháp luật và vi phạm các công ước quốc tế mà Việt Nam đã cam kết. Quyết định này được thông qua vào ngày 30/8/2024 trong phiên họp thứ 100 của UNWGAD, và kết luận này được công bố chính thức vào ngày 1/10/2024.
UNWGAD tuyên bố rằng việc bắt giam và tước quyền tự do của ông Phạm Chí Dũng là “tùy tiện” và vi phạm nhiều quyền cơ bản theo Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền và Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị. Trong bản ý kiến số 39/2024, nhóm làm việc cho rằng chính phủ Việt Nam không có cơ sở pháp lý vững chắc để bắt giữ ông Dũng, nhà báo độc lập và Chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN).
Ông Phạm Chí Dũng, 58 tuổi, bị bắt vào ngày 16/11/2019 với tội danh “tuyên truyền chống nhà nước”, cùng với hai thành viên khác của IJAVN là Nguyễn Tường Thụy và Lê Hữu Minh Tuấn. Ông Dũng bị tuyên án 15 năm tù, trong khi ông Thụy và ông Tuấn bị phạt 11 năm tù mỗi người.
Phán quyết của UNWGAD và nhận định từ luật sư
Luật sư Kurtulus Bastimar, người đã nộp đơn lên UNWGAD thay mặt ông Phạm Chí Dũng, gọi đây là một quyết định quan trọng, nhấn mạnh rằng chính quyền Việt Nam đã vi phạm luật pháp quốc tế “nghiêm trọng”. Ông Bastimar cho biết LHQ đã phát hiện ra nhiều vi phạm trong hồ sơ này, bao gồm việc ông Dũng không được tiếp cận luật sư và gia đình trong thời gian bị tạm giam, vi phạm quyền cơ bản của con người. Ngoài ra, việc bắt giữ ông Dũng, theo UNWGAD, hoàn toàn xuất phát từ việc ông thực thi quyền tự do ngôn luận và các hoạt động báo chí, điều này trái với quyền tự do ngôn luận được quốc tế bảo vệ.
Trong bản ý kiến, UNWGAD nhấn mạnh rằng việc bắt giữ ông Dũng thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng và chỉ dựa trên việc ông thực hiện quyền tự do bày tỏ ý kiến. Hơn nữa, quá trình tố tụng và xét xử có nhiều sai sót, và việc cầm tù ông Dũng mang động cơ chính trị vì những quan điểm mà ông đã bày tỏ.
Việt Nam không phản hồi
Trước khi ra quyết định, UNWGAD đã yêu cầu chính phủ Việt Nam giải trình về việc giam giữ ông Phạm Chí Dũng, trong đó yêu cầu làm rõ các quy định pháp lý liên quan. Văn bản yêu cầu này được gửi vào ngày 12/3/2024 và chính quyền Hà Nội có hạn chót đến ngày 13/5/2024 để trả lời. Tuy nhiên, cho đến thời điểm UNWGAD thông qua bản ý kiến vào cuối tháng 8/2024, Việt Nam vẫn chưa đưa ra bất kỳ phản hồi nào.
Báo VOA đã liên hệ với Bộ Ngoại giao Việt Nam để yêu cầu bình luận về phán quyết của UNWGAD nhưng chưa nhận được phản hồi. Trước đây, trong một phản hồi vào năm 2021 về các trường hợp của ông Phạm Chí Dũng và ông Nguyễn Tường Thụy, chính quyền Việt Nam khẳng định các nhà báo này bị bắt giữ vì vi phạm luật pháp trong nước, không liên quan đến việc thực thi quyền tự do ngôn luận. Hà Nội cũng lập luận rằng các điều luật được áp dụng trong các vụ việc này hoàn toàn “phù hợp” với những cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Phản ứng quốc tế và ý nghĩa của vụ việc
Với phán quyết mới nhất từ UNWGAD, các tổ chức nhân quyền quốc tế có thể tăng cường áp lực lên chính quyền Việt Nam để thả tự do cho ông Phạm Chí Dũng và các thành viên khác của IJAVN. Trước đó, UNWGAD đã ra các tuyên bố tương tự về trường hợp của ông Lê Hữu Minh Tuấn vào năm 2021 và ông Nguyễn Tường Thụy vào năm 2023. Như vậy, đến nay, LHQ đã công nhận cả ba thành viên của IJAVN bị cầm tù một cách tùy tiện.
Vụ việc này một lần nữa làm dấy lên lo ngại về tình trạng đàn áp các quyền tự do ngôn luận và báo chí tại Việt Nam, đặc biệt là đối với các nhà báo độc lập và những người hoạt động bảo vệ nhân quyền. Tuy nhiên, cho đến nay, Việt Nam vẫn tiếp tục khẳng định rằng những biện pháp mà họ thực thi đều tuân thủ luật pháp trong nước và phù hợp với các cam kết quốc tế.