Có một điều giúp phân biệt cánh đồng lúa của ông Võ Văn Vân, 60 tuổi với hàng ngàn cánh đồng ngọc lục bảo khác trên khắp tỉnh Lengthy An ở đồng bằng sông Cửu Lengthy phía nam Việt Nam: Nó không bị ngập hoàn toàn.
Chiếc đó và chiếc máy bay không người lái khổng lồ, sải cánh tương tự như đại bàng, bay vút lên cao khi mưa phân bón hữu cơ xuống những cây lúa cao đến đầu gối đang cuồn cuộn phía dưới.
Sử dụng ít nước hơn và sử dụng máy bay không người lái để bón phân là những kỹ thuật mới mà Vân đang thử nghiệm và Việt Nam hy vọng sẽ giúp giải quyết nghịch lý cốt lõi của nghề trồng lúa: Loại cây trồng khó tính này không chỉ dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu mà còn góp phần gây ra biến đổi khí hậu.
Lúa phải được trồng tách biệt với các loại cây trồng khác và cây con phải được trồng riêng lẻ trên ruộng ngập nước; công việc nặng nhọc, bẩn thỉu đòi hỏi nhiều lao động và nước tạo ra nhiều khí mêtan, một loại khí làm nóng hành tinh mạnh có thể giữ nhiệt trong khí quyển gấp hơn 80 lần so với carbon dioxide trong thời gian ngắn.
Đây là một vấn đề đặc biệt đối với việc trồng lúa, vì những cánh đồng ngập nước ngăn không cho oxy xâm nhập vào đất, tạo điều kiện cho vi khuẩn sản sinh khí mê-tan. Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp năm 2023, các cánh đồng lúa đóng góp 8% tổng lượng khí mêtan do con người tạo ra trong khí quyển.
Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới và tầm quan trọng chủ yếu đối với văn hóa Việt Nam có thể thấy rõ ở Đồng bằng sông Cửu Lengthy. Những cánh đồng xanh tươi trải dài với những con đường thủy bạc màu đã giúp ngăn chặn nạn đói kể từ khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc vào năm 1975. Gạo không chỉ là món chính trong hầu hết các bữa ăn, nó được coi là món quà của thần linh và tiếp tục được tôn kính.
Nó được đúc thành mì và tấm và lên males thành rượu. Ở những khu chợ đông đúc, người đi xe máy xách những chiếc túi nặng 10 kg (22 pound) về nhà. Sà lan chở hàng núi ngũ cốc lên xuống sông Mê Kông. Sau đó, hạt gạo được sấy khô và tách vỏ bằng máy trước khi được đóng gói để bán trong các nhà máy, được xếp từ sàn đến trần bằng các bao gạo.
Vân đã làm việc với một trong những nhà xuất khẩu gạo lớn nhất Việt Nam, Tập đoàn Lộc Trời, trong hai năm qua và đang sử dụng một phương pháp tưới khác được gọi là tưới ướt và sấy khô luân phiên, hay AWD. Việc này cần ít nước hơn so với canh tác truyền thống vì ruộng lúa của anh không bị ngập liên tục. Chúng cũng tạo ra ít khí mê-tan hơn.
Sử dụng máy bay không người lái để bón phân cho cây trồng giúp tiết kiệm chi phí lao động. Với những cú sốc về khí hậu thúc đẩy làn sóng di cư đến các thành phố, Vân cho biết việc tìm người làm việc ở trang trại ngày càng khó khăn hơn. Nó cũng đảm bảo lượng phân bón chính xác được áp dụng. Quá nhiều phân bón khiến đất thải ra khí nitơ làm trái đất nóng lên.
Sau khi thu hoạch xong vụ mùa, Vân không còn đốt rơm rạ nữa – nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở Việt Nam và các nước láng giềng, cũng như Thái Lan và Ấn Độ. Thay vào đó, nó được Tập đoàn Lộc Trời thu thập để bán cho các công ty khác sử dụng nó làm thức ăn chăn nuôi và trồng nấm rơm, một nguyên liệu bổ sung phổ biến cho các món xào.
Vân được hưởng lợi theo nhiều cách khác nhau. Chi phí của anh ấy giảm xuống trong khi sản lượng trang trại của anh ấy vẫn giữ nguyên. Việc sử dụng phân bón hữu cơ giúp anh có thể bán được gạo sang thị trường châu Âu, nơi khách hàng sẵn sàng trả giá cao cho gạo hữu cơ. Điều tuyệt vời nhất là anh ấy có thời gian chăm sóc khu vườn của riêng mình.
“Tôi đang trồng mít và dừa,” anh nói.
Ông Nguyễn Duy Thuận, Giám đốc điều hành Tập đoàn Lộc Trời cho biết, những phương pháp này giúp nông dân sử dụng ít hạt giống hơn 40% và ít nước hơn 30%. Chi phí thuốc trừ sâu, phân bón và lao động cũng thấp hơn. Thuận cho biết Lộc Trời – nơi xuất khẩu sang hơn 40 quốc gia bao gồm Châu Âu, Châu Phi, Hoa Kỳ và Nhật Bản – đang hợp tác với nông dân để mở rộng diện tích bằng phương pháp của mình từ 100 ha hiện tại lên 300.000 ha.
Đó là một chặng đường dài so với mục tiêu của Việt Nam là trồng “gạo chất lượng cao, ít phát thải” trên 1 triệu ha đất nông nghiệp, diện tích gấp hơn sáu lần diện tích London, vào năm 2030. Các quan chức Việt Nam ước tính điều đó sẽ giảm chi phí sản xuất xuống 1/5 và tăng lợi nhuận của nông dân lên hơn 600 triệu USD, theo cơ quan truyền thông nhà nước Vietnam Information.
Việt Nam đã sớm nhận ra rằng phải tái cơ cấu ngành lúa gạo. Đây là nhà xuất khẩu gạo lớn nhất, trước cả Ấn Độ và Thái Lan, đã ký cam kết năm 2021 nhằm giảm lượng khí thải mêtan tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu hàng năm của Liên hợp quốc ở Glasgow, Scotland.
Theo nghiên cứu gần đây của Viện Khoa học Tài nguyên Nước Việt Nam, mỗi năm ngành này thiệt hại hơn 400 triệu USD. Đây là điều đáng lo ngại không chỉ đối với đất nước mà còn đối với cả thế giới.
Đồng bằng sông Cửu Lengthy, nơi sản xuất 90% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, là một trong những khu vực dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu trên thế giới. Báo cáo về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2022 cảnh báo lũ lụt nặng hơn vào mùa mưa và hạn hán vào mùa khô. Hàng loạt con đập được xây dựng ở thượng nguồn ở Trung Quốc và Lào đã làm giảm dòng chảy của sông và lượng trầm tích mà nó mang theo xuôi dòng ra biển. Mực nước biển đang dâng cao và làm vùng hạ lưu sông bị mặn. Và mức độ không bền vững của việc bơm nước ngầm và khai thác cát để xây dựng đã làm tăng thêm các vấn đề.
Ajay Banga, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới, phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc tại Dubai năm ngoái.
Banga cho biết, việc chống lại lượng khí thải mêtan là “một lĩnh vực hiếm hoi, rõ ràng” nơi tồn tại các giải pháp chi phí thấp, hiệu quả và có thể nhân rộng. Ngân hàng Thế giới đang hỗ trợ những nỗ lực của Việt Nam và đã bắt đầu giúp chính phủ Indonesia mở rộng hoạt động nông nghiệp thích ứng với khí hậu như một phần của hơn chục dự án nhằm giảm lượng khí mê-tan trên toàn thế giới.
Lewis H. Ziska, giáo sư khoa học sức khỏe môi trường tại Đại học Columbia, cho biết hy vọng rằng sẽ có nhiều quốc gia làm theo, mặc dù không có “một quy mô chung cho tất cả”. Ông nói: “Điểm chung là cần có nước,” đồng thời cho biết thêm rằng các phương pháp trồng trọt và tưới tiêu khác nhau có thể giúp quản lý nước tốt hơn.
Ông cho biết việc trồng các giống lúa đa dạng hơn về mặt di truyền cũng sẽ hữu ích vì một số giống có khả năng chống chịu nhiệt độ quá cao hoặc cần ít nước hơn, trong khi những giống khác thậm chí có thể thải ra ít khí mê-tan hơn.
Ông Nguyễn Văn Nhựt, Giám đốc Công ty xuất khẩu gạo Hoàng Minh Nhật, cho biết các nhà cung cấp của họ đang sử dụng các giống gạo có thể phát triển mạnh ngay cả khi nước mặn và nắng nóng khắc nghiệt.
Giờ đây, doanh nghiệp đang phải thích ứng với những cơn mưa trái mùa khiến việc sấy lúa khó khăn hơn, làm tăng thêm rủi ro do nấm mốc hoặc côn trùng phá hoại. Thông thường, lúa được phơi nắng ngay sau khi thu hoạch, nhưng Nhựt cho biết công ty của ông có cơ sở sấy trong nhà máy đóng gói và cũng sẽ lắp đặt máy móc để sấy lúa gần đồng ruộng hơn.
“Chúng tôi không biết tháng nào là mùa mưa, giống như trước đây”, ông nói.
___
Tin tức về khí hậu và môi trường của Related Press nhận được hỗ trợ tài chính từ nhiều tổ chức tư nhân. AP hoàn toàn chịu trách nhiệm về mọi nội dung. Tìm các tiêu chuẩn của AP khi làm việc với các tổ chức từ thiện, danh sách những người ủng hộ và các khu vực được tài trợ tại AP.org.