Ngày 1/11, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã yêu cầu Việt Nam phải “giáo dục” ngư dân của mình để tránh hoạt động trong các vùng biển mà Trung Quốc tuyên bố thuộc chủ quyền. Lời yêu cầu này được đưa ra một ngày sau khi Việt Nam chính thức phản đối và yêu cầu Trung Quốc thả các ngư dân Việt Nam bị lực lượng Trung Quốc bắt giữ ở khu vực quần đảo Hoàng Sa, nơi cả Việt Nam và Trung Quốc đều tranh chấp chủ quyền. Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định rằng vụ bắt giữ này “xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam.”
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Lâm Kiếm, đã phát biểu tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh rằng Việt Nam cần phải “quản lý” ngư dân của mình để tránh các “hoạt động phi pháp” trong khu vực mà Trung Quốc cho là “quyền tài phán” của họ. Trước đó, truyền thông Việt Nam đưa tin rằng lực lượng hải cảnh Trung Quốc đã bắt giữ 10 ngư dân Việt Nam gần đảo Hải Nam.
Tranh chấp giữa hai nước về hoạt động đánh bắt cá và các khu vực khai thác biển ở Biển Đông, đặc biệt là khu vực quần đảo Hoàng Sa, đã diễn ra căng thẳng trong nhiều năm qua. Vào cuối tháng 9, Bộ Ngoại giao Việt Nam từng cáo buộc lực lượng thực thi pháp luật Trung Quốc gây thương tích và tịch thu tài sản của ngư dân Việt Nam. Phản hồi trước cáo buộc này, Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định rằng lực lượng của họ đã hành động “chuyên nghiệp và kiềm chế,” và không có ai bị thương. Sau vụ việc này, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng lên tiếng bày tỏ quan ngại về những hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông.
Ông Raymond Powell, Giám đốc dự án minh bạch hàng hải SeaLight, nhận định rằng Trung Quốc ngày càng sử dụng vũ lực để khẳng định yêu sách chủ quyền của mình trên Biển Đông. Theo ông Powell, các tàu tuần tra của Trung Quốc hiện nay đang hoạt động như một lực lượng bán quân sự, sử dụng “mọi phương tiện sẵn có” để áp lực các quốc gia láng giềng.
Trong nỗ lực giảm căng thẳng, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường và lãnh đạo Việt Nam đã cam kết xoa dịu tranh chấp Biển Đông trong chuyến thăm của ông Lý tới Việt Nam tháng trước. Trước đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm cũng thống nhất sẽ tìm cách kiểm soát và giải quyết bất đồng trên biển một cách hòa bình.
Ngoài Việt Nam, Trung Quốc cũng đang có nhiều xung đột trên biển với các nước Đông Nam Á khác. Nước này ngăn cản tàu Philippines tiếp tế tại Bãi cạn Scarborough, gây khó khăn cho hoạt động khai thác năng lượng của Indonesia và phản đối các hoạt động thăm dò dầu khí của Malaysia.
Mặc dù Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên hầu hết Biển Đông dựa vào các bản đồ lịch sử, nhưng Tòa Trọng tài quốc tế tại The Hague đã bác bỏ yêu sách này. Tuy nhiên, Bắc Kinh không công nhận phán quyết của tòa án. Ngày 11/10, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng đã bày tỏ lo ngại trước các hành động “nguy hiểm và phi pháp” của Trung Quốc tại Biển Đông và cam kết rằng Mỹ sẽ bảo vệ quyền tự do hàng hải trên tuyến đường biển quan trọng này.
